Uitzonderlijk begaafd / hyperhoogbegaafd?
Hoogbegaafdheid, IQ 130 of hoger, komt voor bij ongeveer 1 op de 50 mensen. Hyperhoogbegaafdheid is zeldzaam: slechts één op de duizend mensen heeft een IQ boven de 145. Omdat deze groep weer andere kenmerken en behoeften heeft dan de ‘gewoon’ hoogbegaafde groep, werd Talentissimo in het leven geroepen. Het doel is om hyperhoogbegaafde kinderen en volwassenen aan elkaar te verbinden door middel van activiteiten, kennis en coaching zodat ze uiteindelijk een betekenisvol en gelukkig leven voor zichzelf kunnen creeëren.
Wat is nou precies het verschil tussen hoogbegaafdheid en hyperhoogbegaafdheid? Het is een vraag die vaak aan Talentissimo wordt gesteld, zelfs door hoogbegaafdheidsexperts. Wat ons betreft is het méér dan een IQ boven de 145. Er zijn grote verschillen tussen gemiddeld- en hoogbegaafde mensen, en hoe hoger het IQ hoe groter die verschillen worden. Op alle vlakken: leren, de kijk op het leven, interesses. Eén uitgangspunt is belangrijk: dé hyperhoogbegaafde bestaat niet. Intensiteit, complexiteit en snelheid is wat hen bindt, maar dit kan allerlei uitingsvormen hebben.
Waarom het woord ‘hyperhoogbegaafd’?
Oh nee – nog een definitie erbij! Maar het woord hyperhoogbegaafd is, paradoxaal genoeg, juist bedoeld om verwarring te voorkomen. Sommige experts spreken van ‘uitzonderlijk begaafd’, maar kijkend naar de wetenschappelijke literatuur is dit een onjuiste term. Hyperhoogbegaafdheidsonderzoeker Miraca Gross gebruikt in haar onderzoek de volgende indeling:
Level IQ Voorkomen
Begaafd 115 – 129 1:7
Hoogbegaafd 130 – 144 1:47
Zeer hoogbegaafd 145 – 159 1:760
Uitzonderlijk hoogbegaafd 160 – 179 1:32.000
Extreem hoogbegaafd 180+ Minder dan 1:17 miljoen
Je ziet dat ‘uitzonderlijk begaafd’ een onderdeel is van het hyperhoogbegaafde spectrum, maar niet het enige. Omdat we in Nederland tot voor kort geen accurate IQ-score boven de 145 konden meten, gebruiken we hyperhoogbegaafdheid als paraplu-term voor 145+.
Talentissimo richt zich op alle hoogbegaafden, en heeft daarnaast als extra specialisatie de 145+ doelgroep.
Leestips over hyperhoogbegaafdheid
Helaas is er nog altijd weinig onderzoek gedaan naar hyperhoogbegaafdheid. Dit resulteert in een zeer beperkt aantal bronnen. Een aantal van de Talentissimo favorieten:
- Exceptionally Gifted Children – Miraca Gross (bekend Australisch onderzoekster, dit boek is een mooi overzicht)
- High IQ Kids (bloemlezing van verschillende invalshoeken over hoge IQ’s, vanuit de praktijk benaderd)
- Children above 180 IQ – Leta Hollingworth (een oud boek geschreven door de grondlegger van hyperhoogbegaafdheidsonderzoek)
- Living with Intensity – Susan Daniels (over prikkelgevoeligheid bij slimme hyperhoogbegaafde kinderen en volwassenen)
- Counseling the Gifted and Talented – Linda Silverman (met name bedoeld als richtlijn voor professionele begeleiders)
Heb je specifieke vragen over hyperhoogbegaafdheid? Neem dan contact met ons op.
De belangrijkste kenmerken van hyperhoogbegaafdheid:
1. Een eerdere ontwikkeling van vaardigheden
Hyperhoogbegaafde kinderen ontwikkelen dingen als spraak, rekenen, ontwikkelen van eigen interesses, twijfelen aan het bestaan van religieuze figuren (en meer) eerder dan anderen. Een schoolgaand hyperhoogbegaafd kind loopt in zijn of haar cognitieve ontwikkeling zo’n 6-12 jaar voor op zijn (gemiddeld intelligente) leeftijdsgenoten. Om vast te stellen of er sprake is van hyperhoogbegaafdheid, en in welke mate, nemen we indien gewenst intelligentieonderzoek af. Wij gebruiken daarvoor bij kinderen in de basisschoolleeftijd bij voorkeur de KIQT+, omdat deze speciaal ontwikkeld is voor deze doelgroep en een betrouwbare inschatting van de intelligentie geeft tot een IQ van 170.
2. Intensiteit: de overexcitabilities van Dabrowski
De Poolse psychiater Dabrowski vond het concept van overexcitabilities uit. Het is, kort gezegd, een hoge prikkelgevoeligheid op vijf verschillende vlakken: psychomotorisch, zintuigelijk, intellectueel, verbeelding, en emotioneel. Psychologen schatten in dat één op de vijf mensen één of meer van deze prikkelgevoeligheden hebben. Tussen de twee en vier procent van de bevolking heeft er zelfs zoveel last van, dat het hun dagelijks leven beïnvloedt.
Hoewel deze prikkelgevoeligheden zeker niet enkel bij hoogbegaafden voorkomen, en ook niet elk hoogbegaafd kind of volwassene er last van heeft, toont onderzoek wel aan dat er een correlatie is tussen een hoog IQ en veel (en meer intense) overexcitabilities.
3. Asynchrone ontwikkeling
Omdat hyperhoogbegaafde kinderen cognitief gezien flink voorlopen of leeftijdsgenoten, kan dit bij jonge kinderen een uitdaging vormen. Zo zie je bijvoorbeeld dat er al wel heel veel in het hoofd begrepen wordt, maar nog niet motorisch tot uiting komt. De fijne motoriek van schrijven bijvoorbeeld, of het iets vastpakken voor baby’s. Ook kan er asynchroniteit op het emotionele vlak bestaan. Zo is een hyperhoogbegaafd kind erg slim, maar op sommige vlakken nog steeds een kind.
4. Ontwikkelingsgelijken: moeite met het vinden van peers
Omdat hyperhoogbegaafdheid bij nog geen half procent van de bevolking voorkomt, is het vaak moeilijk om ontwikkelingsgelijken te vinden op school of in de sociale omgeving. En zelfs een ontwikkelingsgelijke is geen garantie voor een vriendschap: zoals ieder mens heeft ook de hyperhoogbegaafde eigen interesses en ideeën, die maar net moeten matchen.
Hoe minder ontwikkelingsgelijken een kind om zich heen heeft, hoe minder het zich kan spiegelen aan anderen en hoe lastiger het is om iemand te vinden waar hij/zij een vriendschap mee op kan bouwen. En hoe hoger de intelligentie, hoe kleiner de kans dat het binnen de eigen schoolomgeving ontwikkelingsgelijken tegen zal komen.
5. Hoger risico op bore-out, depressie en drop-out
Veel hyperhoogbegaafden maken, ondanks hun zeer hoge intelligentie, geen opleiding op niveau af. Dit betekent dat de mensen met het meeste potentieel dit vaak niet verzilveren. Een sombere conclusie wat ons betreft! Bij hyperhoogbegaafden waarbij er een dergelijke mismatch is tussen wat ze in potentie kunnen en wat er binnen hun leer- en werkomgeving daadwerkelijk mogelijk is, is ook het risico op depressie en bore-out verhoogd.
Hoogbegaafd van wieg naar werk
Hoogbegaafdheid is zeldzaam: slechts twee op de honderd mensen heeft een IQ boven de 130. Een IQ boven de 145 komt zelfs maar bij één op de duizend mensen voor. Hoogbegaafde individuen voelen zich daardoor vaak de vreemde eend in de bijt. Dit kan al jong beginnen: de frustratie van een dreumes als een ander kind niet begrijpt welk blokje blauw is en het verkeerde aangeeft. Maar ook op latere leeftijd, wanneer de schoolomgeving niet passend blijkt of wanneer een volwassene bijvoorbeeld in een arbeidsconflict belandt doordat zijn of haar eigenschappen niet aansluiten bij de status quo. Hoogbegaafdheid is een mooi talent, maar het tot uiting komen ervan is niet altijd makkelijk. Talentissimo ondersteunt daar graag in.
Al jong een cognitieve voorsprong
Hoogbegaafde kinderen ontwikkelen dingen als spraak, rekenen en specifieke interesses eerder (en meer) dan anderen en kunnen bijvoorbeeld ook al heel jong levensvragen stellen of twijfelen aan het bestaan van religieuze figuren. Een hyperhoogbegaafd kind in de basisschool leeftijd loopt cognitief gezien zelfs zo’n 6-12 jaar voor op zijn leeftijdsgenoten. Om vast te stellen of er sprake is van hoogbegaafdheid, en in welke mate, nemen we indien gewenst intelligentieonderzoek af. Wij gebruiken daarvoor bij voorkeur de KIQT+, omdat deze speciaal ontwikkeld is voor deze doelgroep en een betrouwbare inschatting van de intelligentie geeft tot een IQ van 170.
Intensiteit: overexcitabilities van Dabrowski
De Poolse psychiater Dabrowski vond het concept van overexcitabilities uit. Het is, kort gezegd, een hoge prikkelgevoeligheid op vijf verschillende vlakken: psychomotorisch, zintuigelijk, intellectueel, verbeelding, en emotioneel. Psychologen schatten in dat één op de vijf mensen één of meer van deze verhoogde prikkelgevoeligheden hebben. Tussen de twee en vier procent van de bevolking heeft er zelfs zoveel last van, dat het hun dagelijks leven beïnvloedt.
Hoewel deze prikkelgevoeligheden zeker niet enkel bij hoogbegaafden voorkomen, en ook niet elk hoogbegaafd kind of volwassene er last van heeft, toont onderzoek wel aan dat er een correlatie is tussen een hoog IQ en veel (en meer intense) overexcitabilities.
Asynchrone ontwikkeling
Omdat hoogbegaafde kinderen cognitief voorlopen op hun leeftijdsgenoten (hyperhoogbegaafde kinderen zelfs wel zo’n zes tot twaalf jaar), kan asynchroniteit tussen de verschillende ontwikkelingsgebieden bij hen een uitdaging vormen. Zo zie je bijvoorbeeld dat er al wel heel veel in het hoofd begrepen wordt, maar nog niet motorisch tot uiting komt. De fijne motoriek van schrijven bijvoorbeeld, of het iets vastpakken voor baby’s. Ook kan er asynchroniteit op het emotionele vlak bestaan, doordat kinderen zich al bewust zijn van zaken waar ze emotioneel nog niet helemaal klaar voor zijn. Een hoogbegaafd kind is dus wijzer dan zijn of haar leeftijd, maar op sommige vlakken wel nog steeds een kind.
(Moeite met het vinden van) ontwikkelingsgelijken
Omdat hoogbegaafdheid bij maar zo'n 2 á 3 procent van de bevolking voorkomt, is het vaak moeilijk om ontwikkelingsgelijken te vinden op school of in de sociale omgeving. En zelfs een ontwikkelingsgelijke is geen garantie voor een vriendschap: zoals ieder mens heeft ook de hoogbegaafde eigen interesses en ideeën, die maar net moeten matchen. Hoe minder ontwikkelingsgelijken een kind om zich heen heeft, hoe minder het zich kan spiegelen aan anderen en hoe lastiger het is om iemand te vinden waar hij/zij een vriendschap mee op kan bouwen.
Risico op schooluitval, depressie en bore-out
Veel hoogbegaafden maken geen opleiding op hun niveau af. Ook het risico op depressie en bore-out is aanwezig. Hoe groter de mismatch tussen wat een persoon in potentie zou kunnen en willen bereiken en wat er binnen de leer- of werkomgeving mogelijk is, hoe groter de kans dat er problemen ontstaan. Dit betekent dat de mensen met het meeste potentieel dit soms niet verzilveren.
Talentissimo is er als expert voor:
Scholen: Hulp bij het signaleren en begeleiden van hoogbegaafde leerlingen, ontwikkelen beleid & curriculum.
Bedrijven: Inclusieve werkculturen, neurodiversiteitsbeleid, inspiratiesessies/scholing en optimaal benutten van talent.
Professionals: Webinars en cursussen, altijd gericht op toepasbare kennis.
Voor diagnostiek en persoonlijke begeleiding werken we samen met Praktijk Epoche en Opallios.
Talentissimo
Bezoekadres (alleen op afspraak):
Planetenbaan 2, Bilthoven - tot 28 februari 2025. Vanaf 1 maart 2025 vind je ons op de Horstlaan 2, Driebergen.
KvK: 81312474