Terugblik: Talentissimo Mini-symposium Asynchroniteit & Hoogbegaafdheid

Op 6 september 2022 was het mini-symposium hoogbegaafdheid en asynchroniteit, dat Talentissimo organiseerde. Ik, Mirjam Baaré, heb deze dag al zoveel mogen leren over dit interessante, maar ook ingewikkelde onderwerp, dat ik jullie hier graag in meeneem. Mijn interesse in (hyper)hoogbegaafdheid en dubbele diagnose is na dit symposium nog meer aangewakkerd door de interessante workshops die zijn gegeven. De workshops gingen over uiteenlopende thema’s van mis- of dubbele diagnose tot hoe om te gaan met (kleine) trauma’s, van ontwikkeling van het jonge kind, de executieve functies tot ‘generatie Z’.

“De overall sfeer op dit symposium is zeer prettig. Ik vond het vooral fijn dat je zoveel informatie/ theorie krijgt op een laagdrempelige manier, die je vervolgens ook nog kan koppelen aan de praktijk. Dus dat je ook daadwerkelijk handvatten krijgt, waarmee je aan de slag kunt gaan in je eigen praktijk.” – aanwezige op het symposium

Op de vroege ochtend werden we hartelijk ontvangen door het team van Talentissimo. De sfeer was heel ontspannen en open, al meteen kon je vragen stellen of ervaringen uitwisselen met elkaar onder het genot van een kopje koffie of thee. De dag werd geopend met een Keynote van Paul Beljan, een award-winnende neuropsycholoog die werkt met kinderen en diens ouders. Hij heeft veel onderzoek gedaan en is ook co-auteur van twee boeken.

Asynchrone ontwikkeling bij hoogbegaafde kinderen

Dr. Beljan’s keynote ging over hoe je in alle kinderen, die allemaal verschillend zijn, asynchrone ontwikkeling herkent en wat je eraan kunt doen. Het primaire aspect waar je naar moet kijken om te zien of er sprake is van asynchrone ontwikkeling zijn de executieve vaardigheden.

“Executive Function: how you do, what you do. If you get a hitch in that, then you get problems. Asynchrony development undermines the EF development”.  – Paul Beljan.

Een asynchrone ontwikkeling komt vaak voor bij kinderen met hoogbegaafdheid, het is een vorm van ontwikkeling waarbij er een grotere variabiliteit is in de expressie van vaardigheden. Sommige vaardigheden blijven achter bij andere vaardigheden, die superieur lijken. Deze ontwikkeling kan ervoor zorgen dat het (hoogbegaafde) kind gefrustreerd raakt door de vaardigheden die achterblijven. Ze kunnen visualiseren hoe iets zou moeten zijn (cognitieve ontwikkeling), maar ze kunnen het niet (lichamelijke ontwikkeling): uiterst frustrerend. Uiteindelijk zullen de twee ontwikkelingen gelijktrekken en dan zal het kind het wel zelf kunnen uitvoeren.

Je herkent dit misschien wel bij je eigen kind of iemand in je omgeving: Het kind probeert iets moois te bouwen van lego, het heeft helemaal in gedachten hoe het bouwsel precies moet worden, het begint met bouwen en ‘boem’ daar vliegen alle stukjes lego door de kamer, kind wordt boos, gaat stampvoeten en met de armen over elkaar staan: “Het lukt mij niet!”.

Executieve vaardigheden: wel in het hoofd, maar nog niet uit de handen

De vaardigheden die achterblijven – zoals motoriek, articulatie, overgevoelig voor prikkels, lage frustratie tolerantie – komen vaak overeen met vaardigheden die achterblijven in andere stoornissen. Het gedrag van het kind kan dus passen bij meerdere diagnoses, hierdoor worden er soms misdiagnoses gegeven, waaronder ADHD, sensorische achterstand, auditieve verwerkingsachterstand, OCD/angststoornissen, depressie/bipolaire stoornis en ODD.

“Asynchronous development by a child will look like ADHD, due to the brain development, but this doesn’t mean that the child has ADHD.” – Paul Beljan.

Een voorbeeld is dat een hoogbegaafd kind in de klas zit en nadenkt over allemaal interessante dingen zoals raketten, het heelal en hoe de wereld is ontstaan, terwijl de juf of meester uitleg geeft over makkelijke rekensommen. De leerkracht zegt ‘doe dit en dit als huiswerk’, maar het hoogbegaafde kind let niet op, want die zit aan veel grotere en moeilijkere dingen te denken dan aan een eenvoudige rekensom. Ze encoderen de informatie dus niet, het komt niet bij ze aan, waardoor ze het ook niet kunnen onthouden. Het kind heeft dus geen geheugenprobleem, maar eerder een aandachtsprobleem door verveling/desinteresse.

Mis- en dubbeldiagnose bij hoogbegaafden

In zijn workshop ging Paul Beljan nog dieper in op het concept van misdiagnoses en dubbeldiagnoses en hoe de asynchrone ontwikkeling in combinatie met hoogbegaafdheid de diagnostiek kan vertroebelen. Terwijl Paul Beljan deze interessante workshop gaf, gaf Femke Hovinga een workshop over de executieve functies bij hoogbegaafde kinderen. Het hoogbegaafde brein zit namelijk anders in elkaar dan een ‘gemiddeld’ brein. Femke ging eerst met de deelnemers in gesprek over de wetenschappelijke theorie om dit vervolgens aan de praktijk te koppelen: wat zie je hiervan precies in het kind terug? Om vervolgens handvatten aan te reiken om als professional goede begeleiding te kunnen bieden bij een asynchrone ontwikkeling. Tegelijkertijd vertelde Urmila van der Bijl in een andere ruimte hoe je omgaat met kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong en waar peuters tegenaan kunnen lopen. Ook peuters hebben een andere benadering nodig van ouders en leiders van het kinderdagverblijf. Het lastige bij peuters is dan ook nog dat zij vaak niet altijd duidelijk aan kunnen geven dat ze al meer ‘kunnen’ of ‘weten’. Urmila heeft de deelnemers meegenomen in de basis rondom het signaleren van hoogbegaafd bij een jong kind.

“Ik vond het vooral heel interessant dat er zoveel invalshoeken en thema’s besproken worden, waarin ook nog veel afgewisseld wordt, ondanks dat het allemaal over hetzelfde thema gaat.” – aanwezige op het symposium

In de pauze, onder het genot van een uitgebreide lunch, konden aanwezigen met elkaar sparren over verschillende onderwerpen en natuurlijk ook elkaar beter leren kennen. In de pauze kwam Paul Beljan bij mij aan tafel zitten, waar ik samen met een andere psychologe aan het eten was. De sfeer was heel ontspannen en ik kon aan hem al mijn vragen kwijt; over kinderen die ik ken die hoogbegaafd zijn en hoe daar het beste mee om te gaan, maar ook bijvoorbeeld over welke testbatterij het beste te gebruiken valt in welke situaties. Paul Beljan was erg enthousiast en deelde graag al zijn kennis met ons.

Na de lekkere lunch gingen we in de middag verder met de tweede ronde workshops. Paul Beljan’s workshop ging over hoogbegaafde pubers en dan vooral hoe begeleid je generatie Z en waarom is dit anders dan bij een ‘gemiddelde’ tiener. Tegelijkertijd gaf Mia Frumau een interessante workshop over trauma en hoogbegaafdheid, waarbij ze ook samen met de deelnemers een oefening ging doen over hoe om te gaan met bepaalde triggers en hoe je een kind of jongere begeleidt.

“Generation Z: “Connected isolation” is one of the best ways to describe them. These people are more connected, but personally more isolated, since all their connections are through the devices. – Paul Beljan.

Verbinding & de toekomst van hoogbegaafden

Laten we ervoor zorgen dat we in echte verbinding staan met deze kwetsbare doelgroep, dat we hen zien met al hun mooie kanten en uitdagingen. Gelukkig helpen deze kinderen ons vaak al om ons te herinneren aan dat ze al een volledig mens zijn en wat ze op dat moment precies nodig hebben. Iedereen wordt er beter van wanneer we echt aanwezig zijn bij elkaar, naar elkaar luisteren, elkaar serieus nemen en vervolgens op elkaar afstemmen. Natuurlijk heeft elk kind echte aandacht en aanwezigheid nodig, maar deze groep misschien nog net ietsjes meer.

Op 8 november staat het volgende symposium op de agenda, dan gaat het over signaleren en versnellen. Hier vind je meer informatie. 

Geschreven door Mirjam Baaré