Gisteren besteedde Editie NL aandacht aan een thema dat ons nauw aan het hart ligt: hoogbegaafdheid en werk. Naast de successen die we allemaal kennen, horen we helaas ook verhalen van hoogbegaafden die het niet lukt om goed tot hun recht te komen op het werk. Er zijn ongeveer 300.000 hoogbegaafde volwassenen in Nederland. In 2017 bracht het Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen een onderzoeksrapport uit over deze groep. Hierin stond onder meer de educated guess dat het met eenderde van de hoogbegaafde volwassenen slecht gaat. Veel daarvan zitten op een plek die qua cognitief niveau niet aansluit, zoals ook Arjen, de buschauffeur uit het item.
Er zijn twee belangrijke redenen om niet op de werkplek te zitten waar je uitgedaagd wordt als hoogbegaafde volwassene:
- Geen opleiding afgemaakt hebben op het niveau dat je nodig hebt voor veel functies
- Op werk niet tot je recht komen omdat je het anders doet dan anderen, conflicten hebt, bore-out of burn-out ontwikkelt, etcetera.
Geniaal met enkel een basisschooldiploma
De eerste reden, waarbij je geen opleiding op niveau afmaakt, is ook voor mij (Femke Hovinga) een herkenbaar iets. Ik haalde, ondanks mijn hoge IQ, met hangen en wurgen mijn Havo-diploma. Na wat omwegen haalde ik uiteindelijk een MSc-graad, waarop ik ging solliciteren bij een grote consultancy-club. De HR-dame pakte mijn CV, trok een wenkbrauw op en zei: “Hmm, HAVO hè?” Ik knikte bevestigend. Ze schudde haar hoofd en zei: “Tja, met zo’n niveau moet je niet verwachten dat je een échte consultant kunt worden. Wellicht kun je ze assisteren met het maken van de powerpoints?” Op dat moment kon ik wel door de grond zakken. Inmiddels, heel wat jaren verder, kan ik er ook wel om lachen. Maar hoe achterhaald het ook klinkt, er wordt nog steeds vaak op die manier gekeken. En daarmee mist het bedrijfsleven – maar ook de maatschappij – een heleboel talent! Eén van de meest getalenteerde mensen met wie ik werk, heeft een zeer hoog IQ maar alleen de basisschool afgemaakt. Op papier niet zo’n goed idee om diegene aan te nemen, maar de ideale, briljante collega in de praktijk.
Ongeduld en helikopterview
De tweede reden heeft te maken met je hoogbegaafde ‘zijn’. Hoewel er geen eenduidige definitie van hoogbegaafdheid is, horen we vaak terug dat mensen snel en complex denken. Grote talenten, maar in de context niet altijd direct bruikbaar. Zo volgen er regelmatig opmerkingen als ‘Pff, wat ben je ongeduldig, loop je altijd zo voor de troepen uit?’ of ‘Doe niet zo moeilijk, je ziet teveel beren op de weg’. Voeg daaraan toe dat je als hoogbegaafde vaak weinig ontwikkelingsgelijken (met een soortgelijk IQ) in je (werk)omgeving treft, en je bent al snel de vreemde eend in de bijt. Misschien ontstaat er zelfs wel een conflict op je werk omdat je autonomie en helikopterview als ‘geen manager accepteren’ wordt gezien. En dan hebben we het nog niet eens over het gebrek aan cognitieve uitdaging die je wellicht wel op je werk ervaart. Overigens zijn niet alle werkproblematieken bij hoogbegaafden ook toe te schrijven aan hun hoogbegaafdheid, maar vaak speelt het wel een rol.
We weten dus al het een en ander over hoogbegaafdheid op het werk, maar we weten ook nog heel veel niet. Om die reden doe ik vanuit HRM-perspectief onderzoek naar hoogbegaafdheid: hoe kunnen we talent laten floreren, ook als het niet precies in een hokje past? Af en toe zal ik hierover iets delen – houd het blog in de gaten!
Femke Hovinga (directeur Talentissimo & onderzoeker aan Nyenrode Business Universiteit)